Als schrijver is de Britse filmmaker en schilder Derek Jarman (1942-1994) vooral bekend van de dagboeken die hij op latere leeftijd bijhield, toen hij vanwege AIDS al oog in oog met de dood stond, maar sinds vorig jaar circuleert er ook een tekst van hem uit begin jaren zeventig, ‘Through The Billboard Promised Land Without Ever Stopping’, schijnbaar zijn enige fictionele werk, geschreven in de periode dat hij zijn eerste films ging maken.

Het verhaal volgt de reis van een blinde jonge koning, Amethyst, en zijn butler John. Omdat waar ze wonen niets ooit verandert, verlaten ze, verkleed als bedelaars, hun villa en gaan ze op pad. Een bestemming hebben ze niet, maar het bord langs de weg wijst de weg: ‘alle richtingen’. Via de grensstad Movietown betreden ze het land uit de titel, Jarmans versie van de Verenigde Staten, dat hij mid jaren zestig bezocht. Ze doorkruisen een kleurrijk maar desolaat landschap, een eeuwig heden, bezaaid met wonderlijke personages, zoals dat hoort in een sprookje en tijdens een roadtrip. ‘Through The Billboard’ is beide. Uit het zand en het duister rijzen de wonderlijkste fata morgana’s op die even snel weer tot zand of duister wederkeren.

Voordat ze terugkeren naar Movietown doen Amethyst the King en John de ruïnestad Disc nog aan, die ze betreden via een spiegeldoolhof. Bij een meer ontmoeten ze een oude dichter die de goudvissen hoedt. Op die plek vinden ze hun oorsprong. De zonnegod Helios kon zijn weg niet vinden in het doolhof en werd gek van zijn eigen stralen en reflecties, waarna hij verblind het meer in viel: ‘And in this way night was created and the fish who swam in the lake were dyed gold; and the young god’s rays had imprinted themselves on earth, and from that time forth man had discovered gold.’ Zo nu en dan maken woorden en frasen zich los uit de gouden schaduwen, waarna de dichter ze noteert. 

Behalve het verhaal zelf zijn in Through The Billboard Promised Land Without Ever Stopping ook een aantal secundaire teksten opgenomen, waarin het enthousiasme om de vondst en eerste publicatie van Jarmans tekst uitmonden in een al te gemakkelijke mythologisering ervan. Misschien is daar niet aan te ontkomen. Veel scènes, motieven en bewoordingen uit het verhaal keren in later werk terug. Maar ik vraag me af wat er tegenover de mythe staat. Dat zou Jarman zich ook afgevraagd hebben, degene die in het perfecte stasis zag, in de geschiedenis het persoonlijke, in gevonden materiaal het eigene en in vrijheid (de) repressie. Amerika liet hem dan wel seksueel ontwaken, hij bleef sceptisch en afstandelijk tegenover dat imperium, tegenover die mythe.

Through The Billboard Promised Land Without Ever Stopping besluit met een QR-code naar een audio-opname van Jarman die het verhaal voorleest. Zijn voordracht en vooral zijn stem compliceren de mythe. Voor mij althans, want ik hoorde die niet eerder. Ik had ook niet zo’n geaffecteerde en licht vertraagde stem verwacht, maar de man die ik voor ogen heb, is de Jarman die ik ken van de dagboeken. Zijn stem doorklieft herinnering en geschiedenis en lost op in de lucht, zoals de schatten van Disc en John en Amethyst the King zelf.