Het komt niet vaak meer voor dat je in de openbare bibliotheek op onbekende interessante boeken stuit. Er is zoveel verbannen naar het magazijn, maar in kleine afdelingen zoals ‘Another Table’ en ’the Black Archives’ (in de openbare bibliotheek van Amsterdam), aan de randen van het grote gebouw, met trappen en omwegen te bereiken, kan het nog gebeuren. Daar vond ik deze recente verzameling gedichten van de Zambiaans-Amerikaanse dichter Cheswayo Mphanza.

Waar te beginnen in deze fascinerende bundel? Bij de titel van het boek The Rinehart Frames, die aan  ‘Rinehart’ in Ralph Ellisons Invisible Man doet denken? Bij teksten met titels als ‘Open Casket Body Double for Patrice Lumumba’s Funeral’? Of bij de reeks ‘Amrita Sher-Gil Introductory Wall Texts’, midden op de pagina geplaatst als vensters:

De Hongaars-Indiase schilderes Sher-Gil is, zoals andere personages in de bundel, een historische figuur. Onder de titel en specificatie, die verwijzen naar haar schilderijen, volgen in strakke zinnen en bijtende vragen schetsen van kleur, vorm en pose: ‘Gaugain, does my body howl? Which of me is the more exotic, the Hungarian or Indian?’

De bundel bevat elf frames, die elk bestaan uit een of meerdere gedichten, prozagedichten, filmscènes, een brief. Op het omslag een figuur in patchwork, beelden van gemarginaliseerden, beelden van verzet. Een deel van de gedichten zijn cento’s, geheel opgebouwd uit regels uit gedichten van anderen, die in de ‘Attributions’ achterin nauwkeurig worden genoemd. Bijvoorbeeld Frame Five, een van de kortste gedichten uit de bundel:

De regels worden verantwoord in alfabetische volgorde, de tekst wordt opnieuw uitgevouwen, de namen en titels worden mee ingevouwen.

De tekst wordt een ster die naar alle kanten uitstraalt, een steen die vibreert in je hand. Een cento is een verstechniek, van het Latijnse ‘centonis’, oftewel: patchwork quilt. Centonisatie wordt toegepast in funeraire kunst, in muziek en zang. De vorm is verwant aan montage en collage, het aan elkaar hechten van stukjes, resten, fragmenten, oud en nieuw, vertrouwd en vreemd. Mphanza citeert, muteert en varieert op historische en kunstzinnige bronnen en stikt ze aaneen.

In ‘Dear Suzanne’, Mphanza’s brief aan Suzanne Césaire, is hij open over zijn motivatie en verlangen: ‘This was my greatest ambition with these poems I have set beside this letter, to exhaust the possibilities of where and how far poetry can go in what I feel is its inherent ekphrastic nature. It alone conceives of worlds in which man, if he lived in them, would cease to feel himself a stranger.’