Proza
La littérature est ma vengeance: conversation
Mario Vargas Llosa en Claudio Magris
(vert. Albert Bensoussan, Daniel Lefort en Jean en Marie-Nöelle Pastureau)
- Tommy van Avermaete
- 27 maart 2023
Op 9 december 2009 gingen Mario Vargas Llosa en Claudio Magris in de nationale bibliotheek van Peru met elkaar in gesprek. Op uitnodiging van het Italiaans Cultureel Instituut wisselden ze met elkaar van gedachten over vragen als: kan een roman de wereld veranderen? Welke relatie bestaat er vandaag de dag tussen politiek en literatuur? En welke rol kan fictie nog vervullen ten overstaan van een ‘ongeneeslijk zieke’ wereld? De Franse uitgave La littérature est ma vengeance (De literatuur is mijn wraak) is een neerslag van de conversatie tussen Magris en Vargas Llosa.
In het gesprek reflecteert Magris op de maatschappelijke rol van de schrijver. Hij maakt aan de hand van het werk van Vargas Llosa een onderscheid tussen de taal van de kritische intellectueel en die van de schrijver. Als hij Vargas Llosa’s romans, zoals Het groene huis (1966) en Gesprek in de kathedraal (1969), vergelijkt met diens essaybundel Sabels en utopieën (2009), stelt hij vast: ‘De stijl, de taal van deze werken is radicaal verschillend, omdat het in het ene geval gaat om een taal die expliciet wil definiëren, oordelen, verdedigen en strijden, terwijl het in het andere gaat om een taal die in essentie dient om te vertellen en de contradicties tot leven te laten komen, in plaats van ze op te lossen of erover te oordelen.’ Dat de twee ‘stijlen’ of ‘talen’ radicaal van elkaar verschillen, betekent overigens niet dat ze ook strikt gescheiden zijn: volgens Magris klinkt in de romans van Vargas Llosa altijd de kritische intellectueel door, zoals in zijn essayistische werk ook de romancier doorklinkt.
Een ander onderwerp dat in het gesprek aan bod komt is de relatie van reizen tot literatuur, waarbij het in het bijzonder gaat over de figuur van Odysseus, die binnen de denkwereld van zowel Magris als Vargas Llosa een belangrijk referentiepunt is. Die laatste ziet in Odysseus het symbool van een constant verlangen dat alle mensen delen: het verlangen naar avontuur. ‘We blijven romans schrijven en lezen om avonturen te beleven, om Odysseus te zijn, voor zover dat kan. Wat een buitengewoon leven was het zijne! […] Het is een gedicht dat ons duizend levens doet leven.’
Naast de reeds genoemde thema’s worden onderwerpen aangesneden als nationalisme, migratie, mensenrechten, democratie, het begrip tijd in de contemporaine roman, en gaat het over ‘foute’ schrijvers als Knut Hamsun en Louis-Ferdinand Céline. Dit compacte boek beslaat nog geen honderd pagina’s, maar door de eruditie en reikwijdte van het denken van Magris en Vargas Llosa is de rijkdom aan ideeën per pagina bijzonder groot.
Mario Vargas Llosa en Claudio Magris, La littérature est ma vengeance: conversation
- Vertaald uit het Spaans en Italiaans door Albert Bensoussan, Daniel Lefort en Jean en Marie-Nöelle Pastureau
- Arcades Gallimard (2021), 88 blz.