In 2015 stelde schrijfster Ioana Pârvulescu het boek Și eu am trăit în comunism (Ook ik heb onder het communisme geleefd) samen, met getuigenissen van ongeveer negentig landgenoten die een langere of kortere periode in het communistische Roemenië hebben geleefd. Er zitten bekende schrijvers tussen, zoals Mircea Cărtărescu, maar ook artsen, fabriekswerkers, een bankier, leraren en veel gepensioneerden. In de verhalen die ze delen, ligt de nadruk op het alledaagse leven. ‘Zo zal duidelijk worden dat onder het communisme juist het banale het spectaculairst is, al is er sprake van een onvrijwillig spektakel, waar je niet in gecast wilt worden,’ schrijft Pârvulescu in de inleiding. 

Ook ik heb onder het communisme geleefd sluit daarmee aan bij de trend van de Alltagsgeschichte, de tak van de sociale geschiedenis die zich richt op het alledaagse leven. Aan de ene kant geeft het boek een algemeen beeld van de beleving van het communisme in het naoorlogse Midden- en Oost-Europa, omdat de omstandigheden in verschillende landen vergelijkbaar zijn. Aan de andere kant biedt het specifiek een inkijkje in de Roemeense ervaring.

Roemeense gebeurtenissen bepalen de verhalen, zoals de periode van extreem gebrek en kou in de jaren tachtig of de dramatische vernietiging van het historische centrum in de hoofdstad. Ook het beleid van het laten verdwijnen van kerken – die in sommige gevallen werden verplaatst op rails (!) en werden verstopt achter hoge façades of communistische woonblokken – komt aan bod, in het hoofdstuk ‘Onze stad’. 

Svetlana Aleksijevitsj won in 2015 de Nobelprijs voor Literatuur voor haar oeuvre van ‘meerstemmige geschriften, een monument van het lijden en de moed van onze tijd’. In zes boeken, die samen een kroniek vormen van de Sovjet-Unie, bundelde zij de verhalen van honderden mensen over traumatische gebeurtenissen of periodes van de afgelopen eeuw, zoals de ramp bij Tsjernobyl en het uiteenvallen van de Sovjet-Unie.

Schrijver Karl Schlögel loofde in zijn laudatio bij de prijsuitreiking haar vermogen om lege hulzen als ‘communisme’ en ‘wereldoorlog’ – begrippen die verwijzen naar iets in de geschiedenis wat iedereen denkt te begrijpen – te veranderen in concrete situaties, leefwerelden en gevoelens uit dat verleden, die de lezer van haar werk op zijn minst beter kan begrijpen dan voorheen.

Ook de bundel van Pârvulescu slaagt er door middel van een mengeling van literatuur en geschiedenis in een historische ervaring mee te geven aan de lezer. Door ‘normale mensen’ te laten vertellen over hun ervaringen geeft ook dit boek een indruk van de belevingswereld in die andere tijd, die onherroepelijk voorbij is en toch voor velen nog een stempel drukt op het heden. Pârvulescu’s motivatie voor de bundel is dan ook dat het Grote Vergeten begon, zodra de Ceaușescu’s van het toneel verdwenen, en dat de mensen die de hele communistische periode aan den lijve hadden ondervonden, begonnen te verdwijnen.

Het boek is opgedeeld in thematische hoofdstukken, zoals ‘School’, ‘Op reis’, ‘Officiële instanties’, ‘Feestdagen’, ‘Bij de dokter’, of ‘Vrije tijd’, en de getuigenissen variëren van drie regels tot twee pagina’s. De namen van de vertellers zijn afgekort en daardoor niet onmiddellijk herkenbaar, maar achterin tref je een namen- en begrippenlijst aan.

Afgezien van een vertaling in het Portugees is het boek nog niet beschikbaar in andere talen. Het zou mooi zijn als deze verhalen voor een groter publiek worden ontsloten.