In Pantalones azules [Blauwe broek] van de Argentijnse Sara Gallardo is de stad ’s zomers een gebied waar grenzen vervagen. De grenzen zijn door de grote landeigenaren gemarkeerd, de ‘wilde’ oorspronkelijke bewoners waren vermoord en weggejaagd, maar nu zijn er andere ‘wilden’ voor in de plaats gekomen: de armen, de middenklasse, de buitenlanders, de joden.

Alejandro probeert de grenzen te bewaken, terwijl de zomer in Buenos Aires sterker is dan hijzelf. Zijn buren in het studentenpension waar hij verblijft zijn Paraguayaanse emigrés, die dromen over terugkeer naar hun eigen land. Als Alejandro het eiland van zijn tantes in de Tigre-delta bezoekt om te zwemmen, treft hij daar een onverwachte invasie van kunststudenten. Eén van hen is Irma, een jonge vrouw gekleed in een blauwe broek. Al deze mensen maken zijn thuisland, zijn patria, iets anders dan het ideale Argentinië waarvoor hij vecht en waarover hij gesprekken voert met andere extreemrechtse nationalisten. Alejandro pendelt tussen het landgoed (de estancia) van zijn verloofde en haar familie, en de kamer waar hij probeert te studeren voor zijn tentamens en Irma, die hem naar andere plaatsen zal brengen, hem andere belevingen schenkt.

Aan het begin van de roman begaat Alejandro een antisemitische daad. Later zal hij ontdekken dat de moeder van Irma een Holocaustslachtoffer is. Toen Pantalones azules net uitkwam, werd het gezien als een liefdesverhaal. In recente lezingen hebben critici meer oog voor de politieke dimensie van het boek. Daarin wordt het beschouwd als een kritiek op de patriarchale, nationalistische en antisemitische idealen van de protagonist. Zelf vind ik het interessant dat Alejandro kortstondig beseft dat hij ook bij Irma zou kunnen horen. Zonder dat de roman ooit didactisch of uitleggerig wordt, laat deze realisatie wel een vluchtig moment zien waarop een antisemitische nationalist zich in een ander blijkt te kunnen verplaatsen, waardoor ook zijn eigen positie en zekerheden aan het wankelen worden gebracht.

De roman vertelt over het verloop van een zomer, de verschillende dagen, avonden, gesprekken, reizen, ontmoetingen – allemaal vanuit Alejandro’s perspectief. Op deze wijze krijgen we als lezers dankzij de sfeer en zintuiglijkheid het besef dat een thuisland wordt gemaakt in het gebied waar we elkaar ontmoeten. De melancholie is dat deze excursie naar de ander van korte duur is. De zomer vervaagt de grenzen, maar daarna gaat iedereen terug naar de routine.

In Argentinië werd Sara Gallardo herontdekt dankzij de schrijvers Ricardo Piglia en Griselda Gambaro. Haar werk werd zo’n twintig jaar geleden opnieuw uitgebracht, waarna vertalingen volgden, maar nog niet in het Nederlands. Pantalones azules (1963) heeft niet zoveel aandacht gekregen buiten Argentinië. Van Gallardo zijn de romans Enero [Januari] en Eisejuaz vertaald naar het Engels, Portugees, Italiaans en Duits. El país del humo (verhalenbundel) is in het Engels te lezen als Land of Smoke. Pantalones azules, haar tweede roman, is opgenomen in Narrativa breve completa (Buenos Aires, Emecé, 2004) en is recent opnieuw uitgegeven door uitgeverij Fiordo in Buenos Aires. Hopelijk wordt Gallardo’s oeuvre in de toekomst toegankelijk voor Nederlandse lezers. Pantalones azules zou een mooi begin kunnen zijn.